Hedef: İstanbul 2011 ve ötesi
İstanbul'un başka dünya kentleriyle köprüleri iyi değerlendirilmeli. Roma ve Venedik ile tarihsel bağlar. Viyana ve Moskova ile geçmişin imparatorluk rekabeti. Londra ve New York ile dinamik kent kültürü. Brüksel, Paris ve Berlin ile AB siyaseti. Lizbon, Barselona ve Atina ile Akdeniz ekseni...
 
İstanbul 4. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nun, 6. yüzyılda Bizans'ın, 15. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti oldu. Bugün 21. yüzyılda ise, İstanbul Türkiye'nin küresel rolünün simgesi, bir Avrupa megapolü, bir dünya kentidir.

Yakın geleceğin tarihine bu kaydın düşülmesi olasılığı yüksek. Fırsatlar çok iyi kullanılır, bilgi ve deneyimler değerlendirilir, yetenekler hareketlendirilir, yaratıcılık cesaretlendirilir, dar çevre çıkarcılığı itibar kaybedebilir ve siyaset akılcı olabilirse.

İstanbul 2010 yılında Avrupa Kültür Başkenti olacak. Bu paye çok önemli fırsatlar getiriyor. Bunu iyi anlayan bir girişim sayesinde 2010 adaylığı başarıya dönüştü. (İstanbul 2010 Koordinasyon Kurulu'unda Başbakan Yardımcısı Hayati Yazıcı başkan. Üyeler dışişleri, içişleri, maliye ve kültür ve turizm bakanları, vali ve belediye başkanı, danışma kurulu başkanı Hüsamettin Kavi ve yürütme kurulu başkanı ve girişimin öncülerinden Nuri Çolakoğlu. Bu süreçte İstanbul milletvekili Egemen Bağış ve Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ın destekleri önemli rol oynadı).

Daha önce Paris, Atina, Madrid gibi tanınmış başkentler, Avignon, Floransa, Krakov gibi kültür turizmi merkezleri ve Cork, Selanik, Rotterdam gibi daha az turistik fakat önemli kültürel birikim sahibi Avrupa Kültür Başkentleri oldu. İstanbul 2010'da sorumluluk alan yönetici, sanatçı ve kurumlara, etkileyici gündemine ve yaratıcı projelerine bakınca ufukta başarılı bir 'Avrupa'da İstanbul Yılı' beliriyor (www.istanbul2010.org).
 
Ne kazanacağız?
Hedef 2011. Kentin 2010'da kavuşacağı dinamiği sürekli kazanımlara dönüştürmek. 2010 enerjisinden yepyeni bir kentin 21. yüzyıl sinerjisini elde etmek. İstanbul 2011'e ve ötesine hazırlanmak önemli.
 
Çünkü:
Ulusal çıkar: Her ülkenin en uluslararası kenti, aynı zamanda o ülkenin imajının da itici gücü oluyor. Dış politika, yatırımlar, turizm, mesleksel, bilimsel, akademik, sivil toplumsal ve kültürel ilişkiler ve de ülke yurttaşlarının uluslararası rekabet gücü açısından ülke imajı çok önemli bir katma değer kaynağı.

Ulusal kalkınma: İstanbul'un dünya kentleri arasında ekonomik ve kültürel bir çekim merkezi olarak daha da öne çıkmasının olumlu etkileri il sınırlarını aşacak. Ülkemizin diğer kentlerinin de dünya haritasındaki konumları güçlenecek.

AB hedefi: AB'ye uyum sürecinde ilerledikçe, halkın yükselen yaşam standartlarıyla birlikte kent yaşamının da niteliği artacak. Diğer taraftan, kültür başkenti etkinlikleri vesilesiyle İstanbul'un Avrupalılığı pekişecek. Avrupa'nın küresel ölçek, etkinlik ve renk sahibi birkaç kentinden biri İstanbul. Batı'da Londra bir Atlantik kapısıdır. Denizler aşırı bir imparatorluk geçmişinden 21. yüzyıla uzanan bir uluslararası finans, moda, sanat, turizm ve kent yaşamı merkezidir. Doğu'da da benzer bir rolü ancak İstanbul oynayabilir. İstanbul Avrupa için bir Avrasya geçidi, yeni bir dünya kenti; muazzam bir artı değer.
 
Kent markası
Küreselleşme kentleri markalaşmaya yönlendiriyor. Yatırımlar, girişimcilik, ihracat, finans, sanayi, teknoloji, bilim, spor, turizm, yetenek göçü ve saygınlık için çetin bir uluslararası yarış ortamı var. Kent halkının birer seçmen ve vergi mükellefi olarak memnuniyeti açısından da belirleyici bir rekabet bu. Kentlerin ve ülkelerin marka değerinin bireylerce algılanışını ölçen kuruluşlardan Anholt birbiriyle kesişebilen altı temel kıstas kullanıyor (www.citybrandsindex.com):

1- Varoluş: Kentin uluslararası konumu. Ziyaretçi sayısı. Dünyaca meşhur özellikleri. Dünya kültürüne, bilime, teknolojiye, sanata, yaratıcılığa ve kent yönetimi uygulamalarına katkısı.
 
Kentin imajı.

2- Mekân: Doğal konum, mimari yaratıcılık, estetik görüntü, açık hava alanları, iklim, çevreyi koruma ve geliştirme başarısı. Kentin güzelliği.

3- Olanaklar: Kentin ekonomik ve sosyal çekim gücü. Uluslararası kuruluşlara, şirketlere, yöneticilerine ve ailelerine sunduğu olanaklar. Ekonomiden, sanata ve bilime her alanda kente katma değer sağlayacak yaratıcı ve girişimci göçmenlere açıklığı. Uluslararası rekabet gücü sahibi üniversiteleri. Kentin cazibesi.

4- Nabız: Kentin canlılığı, yaşam heyecanı. Kent yaşamının turistik, mesleksel, toplumsal, sanatsal, gastronomik ve kültürel titreşimleri. Gece yaşamı. Sokak yaşamı. Kente gitme isteği, kentte aradığına ulaşma kolaylığı, kenti yaşama keyfi... Kent kültürü.

5- İnsanlar: Kentin esas dokusu insanlarıdır. Uygar, dostça, nazik, yabancılara önyargısız, kadın-erkek eşitliğini içselleştirmiş, İngilizce iletişim yeteneği oranı yüksek insanlar. Kentinin geçmişini özümseyen, yeni eğilimlerinin heyecanını yaşayan yurttaşlar. Küresel dinamizmi, 21. yüzyılın yenilikçiliğini, yaratıcılığın şevkini gezegenin diğer insanlarıyla paylaşan kentliler. Ve de bu insanların çağdaş ve güvenli kenti.

6- Önkoşullar: Günlük yaşamın kalitesini belirleyen altyapı. Konut, okul, hastane, toplu taşıma, trafik, parking, spor alanları, parklar, temiz kent, hava ve su... Kent sanatı.
Bu kıstaslar temelinde her yıl dünyanın önde gelen kentleri sıralamasında öne çıkanlar hemen hemen aynı: Sydney, Londra, Paris, Roma, New York, Barselona... Son zamanlarda bazı kentler de çarpıcı mimari atılımlarıyla bu yarıştalar. Dubai'nin mega emlak projeleri, Şanghay'da Pudong gökdelenleri, Pekin'deki yeni opera, havaalanı ve televizyon binaları son derece etkileyici. Fakat kent kültürü ve sanatı adına yolları uzun. İstanbul ise her kıstas açısından etkileyici bir hazineye ve de aşılması gereken trafik, su, çarpık kentleşme gibi derin sorunlara sahip. İşin ucunda Türkiye açısından büyük ulusal kazanç var. İşte İstanbul 2010 bu nedenle çok iyi bir fırsat ve sonrasında İstanbul 2011 ve ötesi bu nedenle çok önemli.
 
İstanbul markası
İstanbul'u yaşarken, gezilen başka kentlerde, kişisel kitaplığın İstanbul sayfalarında, uluslararası görüşmeler, konferanslar ve sohbetlerde ve konunun uzmanlarını okur ve dinlerken birçok görüş oluşuyor ister istemez. İşte bu çerçevede eksik bir öneri listesi:

1. İstanbul kültürü kampanyası: İstanbullu olmak bilincine yönelik kapsamlı bir kampanya. Okullar, sivil toplum, medya ve iş yerlerinin ittifakıyla gerçekleşebilir. Olimpiyatlar öncesinde Pekinlilere İngilizce sözcükler ve yerlere tükürmemeyi öğreten kampanyadan çok daha iyisini tasarlamak mümkün. İstanbullulara kentlerinin tarihinin, müzelerinin, yaşam sanatının, doğasının ve insan sermayesinin bilincinde, nazik ve açık fikirli yurttaşlar olmak
yakışır.

2. İstanbul'un simgesi: Bu kentin bir kule, meydan, opera binası veya gökdelen gibi bir simgesi yok. Boğaz olmalı bu simge. Boğaz'da deniz gezintisi tılsımlıdır. Turizmin ötesinde, nice yabancı yatırımcı veya siyasetçinin derin Türkiye sempatisi bir Boğaz turunda başlamıştır. Örneğin Bebek'ten binilen küçük vapurdan seyredilen yalılar, kahveler, lokantalar, yeşil tepeler, boğaz köprüsü, arkadan gözüken gökdelenler, tekneler, şilepler ve martılarla süslü bir gezinti unutulmaz bir deneyimdir. İstanbul ve Türkiye deyince fon görüntüsüne boğazın maviliği hâkim olabilmeli.

3. Kentin renkleri: Her markada dış görüntü önemli. Taksileri, toplu taşıma araçları, kent mobilyaları ve logosunda kentin renkleri hâkim olmalıdır. Hong Kong'un kırmızı-turuncu renk paletinde şekillenen ejderhalı logosu için yapılan ayrıntılı çalışma iyi bir örnek (www.brandhk.gov.hk). İstanbul'a turkuvaz ve erguvan renkleri özellik katabilir.

Turkuvazda Boğaz ve titreşim, erguvanda Boğaz tepelerinin baharı, Doğu Roma'nın imparatorluk moru ve Osmanlı kaftanlarının tonları çağdaş bir tasarımla yakalanabilir. Turkuvaz taksiler, erguvan otobüsler ... Logo için ise 'lale' yalın ve estetik bir tercih olabilir. Ve tabii bir çok kent için olduğu gibi bir motto: 'I love New York", "Be Berlin', 'I Amsterdam', 'Only Lyon', ... Belki de çok fazla karmaşıklaştırmadan 'Cool Istanbul'.

4. Kentin yüzleri: İnsanlar. Gençler, kadınlar, liderler, sanatçılar. İstanbul söz konusu olduğunda akla gelenler. Kente gelenlerin varlığı hissettikleri insanlar. Onları anlatan kitaplar, broşürler, mekânlar, ürünler ... Konstantin, Justinyen, Teodora, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, Hürrem Sultan, Mimar Sinan, Dede Efendi, Pierre Loti, Ayvazovsky, Mustafa Kemal Atatürk gibi tarihsel kişilikler. Orhan Pamuk, Elif Şafak, Fazıl Say, ikamet etmeseler de eserlerinde kenti anlatan Ferhan Özpetek ve Fatih Akın, Rıfat Özbek, Hüseyin Çağlayan, ...

5. Kentin ürünleri: - Bizans-Osmanlı-Cumhuriyet. İstanbul'un üç dönemi güzergâhları, eserleri ve hatıra eşyalarıyla daha iyi tasarlanabilir. 
 
-Alt markalar: İstanbul büyük. Turistik bölgeleri olabilir. Venedik'te, Paris'te, New York'ta olduğu gibi. Rehber kitaplarda, haritalarda her biri ayrı renk ve özelliklerle tanıtılan, ziyaretçilerin göremeden ayrılırlarsa eksiklik duyacakları, telaffuzu kolay bölgeler: Topkapı (tarihi yarımada), Pera (Galata'dan Taksim'e), Maçka (Nişantaşı-Beşiktaş), Moda (Anadolu yakası), Bosforus (Boğaz ve Karadeniz'e ulaşma heyecanın ürünleşmesi) ve de Prens Adaları. 
 
-Alışveriş ve gece hayatı: Her zaman her kent imajının revaçta olan bu etkenleri İstanbul'un uluslararası imajında henüz hak ettiklere konuma sahip değiller. Kapalıçarşı'dan Nişantaşı üzerinden Kanyon ve İstinye'ye uzanan bir alışveriş yörüngesinin tanıtımı, teşviki ve ulaşım kolaylığı sağlanabilir. Gece hayatı ise tüm tanıtım araçlarının seferber edilmesini gerektirecek zenginlik ve titreşimde. 
 
-Çağdaş mimari: Eiffel kulesinden, Louvre'un cam piramitlerine Paris defalarca mimari yaratıcıkla da dünya kültürüne katkıda bulunmuştur. Sydney Opera binası dünyanın kentiyle en özdeşleşmiş eserlerindendir. Son yıllarda Frank Gehry, Zaha Hadid, Paul Andreu, Norman Foster gibi mimarlar tasarladıkları binalarla birçok kenti uluslararası kültürde bir anda öne plana çıkardılar. İstanbul'da da 21. yüzyılı yansıtacak yeniliklere doğru ilk adımlar atılmakta. Ayrıca Brükselli Şefik Birkiye gibi yurtdışındaki ünlü Türk mimarların da tarihsel dokuyla uyumlu, estetik, teknolojik ve ekolojik değerleri bir araya getiren projeleri var. En önemlisi, İstanbullu deneyimli mimarlar ve genç yetenekler için en iyi uluslararası vitrin bizzat kentin kendisi. Yeter ki fırsat verilsin. 
 
-Müzeler vapuru: Haliç'in ucunda Silahtarağa'da Santral-İstanbul'dan başlayan, Rahmi Koç Müzesi, Süleymaniye, Feshane, Zeyrekhane/Pantakrator, Galata Kulesi, Topkapı, İstanbul-Modern, Dolmabahçe, Hisar ve Sabancı Müzesi'ne uzanan bir turistik müze vapuru hattı. (Eyüp Belediyesi'nin yeni iskeleler projesi var). Ayrıca İstanbul'un simgesi bir ürün olarak pazarlanacak olan 'vapur'. Venedik'te vaperetto, Hong Kong'ta Star Ferry, Paris'te bateaux-mouches, Amsterdam'da kanal tekneleri gibi.

6. Dünya kültür atlasında İstanbul: Dünyanın önde gelen gazeteleri, dergileri ve internet sitelerinin uluslararası kültür ajandası sayfalarında İstanbul henüz yok. Konserler, sergiler ve diğer sanatsal etkinlikleriyle İstanbul dünya medyasında yer alabilecek seviyede halbuki. Ayrıca bir çok dünya kentinde ilgi odağı olmaya devam eden kitapçılar, müze mağazaları ve sanatsal etkinliklerde İstanbul daha çok var olmalı. Sanat, gezi, tasarım, yaşam kültürü, gastronomi gibi alanlardaki yayınlarda İstanbul'un varlığı hissedilmeli. Daha çok ve kaliteli yayın, daha çok sergi, konser ve tanıtım. Bu konuda özel ve yetkili bir görev birimi gerekir.
 
Maddi ve manevi getirisi çok önemli olur.
7. Küresel açılım: Dünyanın bellibaşlı kentlerinde İstanbul daha çok varolabilir. İstanbul'u anlatan, halka açık, ulaşılabilinir tanıtım noktaları tasarlanabilir. Turizm tanıtım ofisi gibi değil. Bir 'Gateway to Istanbul' yaklaşımı. Çağdaş yaşamın eğilimlerini yakalayan, yaratıcı tasarımlı bir kahve, kitapçı, tasarım ürünleri, teknoloji, sosyal etkinlik ve çocuk mekânı olabilir. Belki de en iyisi bu girişimin münhasıran İstanbul odaklı olmaması. Tüm dünya kent kültürünü yansıtan, gelenleri seyyahlaştıran, hoşça vakit geçirten, İstanbul ağırlıklı kozmopolit mekanlar. Belki kamu-özel sektör işbirliği içinde, belki de bayilik sistemi ile çoğalacak girişimler.

İstanbul'un başka dünya kentleriyle köprüleri iyi değerlendirilmeli. Roma ve Venedik ile tarihsel bağlar. Viyana ve Moskova ile geçmişin imparatorluk rekabeti. Londra ve New York ile dinamik kent kültürü. Brüksel, Paris ve Berlin ile AB siyaseti. Lizbon, Barselona ve Atina ile Akdeniz ekseni. Selanik, Bükreş, Bakü ve Beyrut ile bölgesel çember ve dünya kent kültürü coğrafyası: Hong Kong, Bombay, Şanghay, Kuala Kumpur, Sydney, Tokyo, Rio,...

İstanbul eski Grek dilinde 'kente doğru' demek. Bir dünya kenti olarak yükselişine yön veren bir anlam.

O kenti aramak. O kente gitmek. O kentte olmak. Kenti bilmek, hissetmek. Orada değilken de hep hissetmek, aramak, yaşamak; ona doğru gitmeyi özlemek, arzulamak.

Şair Kavafis'in dediği gibi:

Yeni ülkeler bulamayacaksın, bulamayacaksın yeni denizler.

Hep peşinde,izleyecek durmadan seni bu kent.

Ve de Fatih Akın'ın İstanbul'un müzik titreşimleri peşindeki belgesel filmi 'İstanbul Hatırası-Köprüyü Geçmek'ten tınlayan sözler: "Başka yerlerde olmayan bir özellik var burada. Dünyanın tüm müzikleri erişiyor kulaklarımıza. İstemesek de".


Dr Bahadir Kaleagasi
TUSIAD
Turkish Industrialists' & Business Association
Representative to the EU and BUSINESSEUROPE
( The Confederation of European Business )

Avenue des Gaulois, 13 1040 BRUSSELS
T: +32 2 7364047    F: +32 2 7363993
kaleagasi@tusiad.org    
www.tusiad.org