Çin'in kuzeybatısındaki Sincan-Uygur Özerk Bölgesi'nde 5 Temmuz'da başlayan ve yaklaşık 2 hafta devam eden şiddet olayları bir anda tüm dünyanın dikkatini çekti. Bu arada, Çin'in medya üzerinde uyguladığı sansürün yanı sıra, internet ve telefon trafiğini denetim altında tutması, olaylarla ilgili sağlıklı haber alma imkanını ortadan kaldırdığı için, bu konuda bilgi kirliliği yaşandı. 
  
Bölgeden gelen haberlere göre, 26 Haziran 2009'da Guangdong eyaletindeki bir oyuncak fabrikasında Uygur işçilerin Han soylu bir bayanı mı? yoksa Han işçilerin bir Uygur bayanı mı? taciz ettiği tam olarak anlaşılamayan basit ve adi bir olay sonrası iki taraf arasında çıkan kavgada, iki Uygur Türkü ölüyor. Kimin kimi taciz ettiği anlaşılamamakla birlikte, 5 Temmuz olaylarının fitilini ateşleyen ve bölgede etnik bir çatışmaya dönüşen olaylarda, 200 ila 1000 arasında insanın öldüğü ve yüzlerce kişinin yaralandığı bir gerçek. 
  
Tarafların karşılıklı suçlamalarına neden olan 5 Temmuz olayları ile ilgili diğer gerçek ise, 1989'da Pekin'in Tiananmen Meydanı'nda yaşanan şiddet olaylarından bu yana Çin'deki en ciddi toplumsal gösterilerden birisi olduğu ve Çin hükümetinin olayları aynı şekilde çok sert bastırdığı. Çin'in, Sincan'da bulunan camilere kilit vurması, her gün sokaklardan Uygurları toplayarak gözaltına alması, olayların çıkış sebebi olarak "terörizm, ayrılıkçılık ve aşırı dincilik" tespitini yapması, olaylara tek taraflı ve hissi yaklaştığını düşündürüyor. Çin bu yaklaşımını sürdürmesi halinde, önemle üstünde durduğu birlik ve bütünlüğü uzun vadede zarar görebilir. Çin, Sincan'daki olayları şimdilik güç kullanarak bastırabilir ve ekonomik, siyasi, askeri gücü nedeniyle uluslararası kamuoyundan gelen tepkiler cılız olabilir. Ancak, bu durum yanıltmamalı, sorunun esas sebeplerine çözüm üretilmelidir. Bir deyişte olduğu gibi "Çözüm için çekiçten başka bir şey bilmeyenlere bütün sorunlar bir çivi olarak gözükebilir." Ancak, elinizde çekiç bulunması, çivinin işlevsel olmadığı ve bir gün ters bir hamlede size zarar veremeyeceği anlamına gelmez. 
  
Ben, Uygur Türklerinin bağımsızlık gibi bir niyetlerinin olmadığını, sorunun bölgedeki sosyal ve ekonomik adaletsizlikten kaynaklandığını düşünüyorum. Çin, çekicin gücüne güvenerek bölge halkını rahatlatacak adımlar atmadığı sürece, kazanan ve her geçen gün güçlenen, aşırılık yanlıları olacak, Çin'in arzuladığı birlik ve bütünlük hiçbir zaman sağlanamayacaktır. 
  
Çin'in, elindeki çekici bir kenara bırakıp, bölgedeki sosyal ve ekonomik dengesizliğe çare üretmesi, insanlarına eşit ve şefkatle yaklaşması, Uygurlara ata yurtlarında misafir ya da sığınmacı muamelesi yapmaması ve sorunları, sosyal bir patlamaya dönüştürmemesi gerekmektedir. Belki o zaman arzuladığı birlik ve bütünlüğü sağlayabilecektir.
 
hmergen@globalyorum.com