Avrupa Birliğine başkentlik yapan 'Eski Kıta'nın merkezindeki 'küçük' ülke Belçika'nın aslında tarihin bir 'yanlışı' olduğu iddiası, ülkenin geleceğinin tartışıldığı şu günlerde pek de hoş karşılanmadı.
Akademik çevrelerce alanında parmakla gösterilen tarihçi Prof. Helmut Gaus'un son kitabında, tarihteki esas gayenin günümüz Belçika'sının kurulması olmadığı, bunun bir 'B planı' olduğunu belirtmesi hararetli tartışmaları da beraberinde getirdi. Bağımsızlık yanlısı Flaman milliyetçiler, tarihin tekerrür edeceğine inanırken Belçika örneğinde olduğu gibi 'Flamanya'nın da kısa süre sonra bağımsızlığını ilan edeceği konuşuluyor. Tarihin hiç bir safhasında tek bir çatı altında toplanarak bir devlet olamamış ve sürekli savaşlarla el değiştirmiş olan günümüz Belçika'sının toprakları, 19 yüzyılın başlarında Fransa sınırları içinde yer alıyordu. Belçika Krallığının temelleri, Napolyon'un 1815'te Waterloo'da mağlup olmasından sonra Fransa'yla Almanya arasında 'tampon bölge' maksatlı kurulan Birleşik Hollanda Krallığına bağlanmasıyla atıldı.
Çok geçmeden Fransızca konuşan Valonların başını çektiği 1830 Devrimiyle Belçikalılar, kendilerine zulmeden Kral I. Willem'e başkaldırırlar. Fakat devrimin ele başlarından olan ve Belçika'nın kurucusu olarak kabul edilen Alexandre Gendebien'in kafasında tek bir plan vardır; Belçika'yı Hollandalıların elinden kurtararak Fransa'ya bağlamak. Ne var ki Fransızlar bu teklife soğuk bakınca, Belçika 'arzulanın dışında' bağımsızlığını kazanarak dünya coğrafyasındaki yerini almış oldu. Bir yıl sonra, 21 Temmuz 1831 tarihinde ise İngiltere'den 'ithal' edilen Alman asıllı bir krala kavuşan iki toplumlu Belçika bağımsızlığına kavuşarak günümüz kadar gelen Belçika Krallığı doğmuş olur.
Aslında her şey, 25 Ağustos 1830 tarihinde Brüksel'de sahnelenen bir opera gösterisinden sonra başlar. Maden işletmeciliği zengini bir ailenin oğlu olan Avukat Alexandre Gendebien ve bir grup arkadaşı, Kral I. Willem'in güneydeki vatandaşlarına (Belçikalılara) uyguladığı despot idareye karşı bir isyan başlatır. Kralın özellikle Hollandacanın yaygınlaştırılması için uyguladığı dil baskısı, çoğunluğu Fransızca konuşan Belçikalıların tepkisine neden olur. (İlginçtir ki, tarihte Belçika'ya bağımsızlığını kazandıran 'dil sorunu' günümüzde Belçika'yı parçalamanın eşiğine getirmiş görünüyor) Sokak anarşisiyle başlayan 1830 Devrimi 'ezeli düşmanlar' Katoliklerle Liberallerin ortak hareket etme kararıyla kısa sürede başarıya ulaşır. (Yine ilginçtir ki, Belçika'nın bağımsızlığını kazanmasında etkili olan Katoliklerle Liberaller, bu kez ülkeyi parçalanmanın eşiğine getiren son siyasi krizde yine başroldeydiler)
Gendebien ve arkadaşları ilk etapta kraldan daha fazla özerklik isterler. Bu istekleri reddedilince Belçika'ya federal bir statü kazandırılmasını talep ederler. Bu isteklerine de kral tarafından sert bir biçimde karşı çıkılınca ayaklanmaya karar verirler. Fakat 1830 yılına kadar tarihin hiç bir devrinde bağımsız bir devlet kuramamış olan Belçikalıların niyetinde 'hürriyet' değil, daha önce olduğu gibi Fransa'ya iltihak vardır. İngiltere ve Prusya gibi büyük güçlerin Kıta Avrupa'sında Fransızların daha fazla güçlenmesine karşı çıkmaları ve Paris'e baskı yapmaları, Fransızların Belçika'yı kaderiyle baş başa bırakmasına neden olur. Hollanda Kralına karşı savaş açan ve Fransa tarafından kabul edilmeyen Belçikalılar, B-Planını devreye sokar: bağımsız bir ülke. Daha fazla Valonların oluşturduğu Ulusal Kongre 4 Ekim 1830 tarihinde bağımsızlığını ilan eder ve birkaç ay içinde bir anayasa oluşturarak kabul edilir. 20 Aralık 1830 tarihli Londra Konferansında ise diğer devletler Belçika Krallığının bağımsızlığını kabul eder. Hollanda ancak 9 yıl sonra, Belçikalılarla girdiği çeşitli savaşlarda yenilmesinden sonra güneyde var olan bağımsız bir krallığı kabul eder ve günümüzdeki Hollanda Krallığın sınırları o tarihte kesinlik kazanmış olur.
Belçika'nın kurucusu Alexandre Gendebien aşırı bir Fransız hayranıdır. Gendebien, Fransa'ya bağlanamayan Belçika Krallığının da ilk adalet bakanlarındandır. Belçika'nın en azından bir kısmının (Valon Bölgesinin) Fransa'ya bağlanma hayali tamamen yok olmuş değil. Rataşizm'in (Belçika'nın Fransa'ya yeniden bağlanması akımı) fikir babası Alexandre Gendebien'in kurduğu siyasi oluşumun izdüşümü günümüze kadar varlığını sürdürebildi. Paul-Henry Gendebien isimli torunu tarafından kurulan 'Rassemblement Wallonie-Françe' halen ayrılıkçı siyaset yapıyor ve seçimlerde çok düşük de olsa kendisine yandaş bulabiliyor.
Öte yandan, ülkeyi ortadan ikiye bölen dil sınırının yukarısında kalan Flamanlar da boş durmuyor. Valon milliyetçilere göre çok daha fazla etkili olan (Flaman Bölgesinde en büyük ikinci siyasi parti) bağımsızlık yanlısı Flaman milliyetçiler tarihin tekerrür edeceğine inanıyor. Belçika'ya bağımsızlığını kazandıran tarih bu kez aksi yönde tekerrür mü ediyor? Flamanlar da tarihte Belçikalıların yaptığı gibi daha fazla özgürlük ve kısmi özerklik istiyorlar, fakat elde edemiyorlar. Flaman halkın çoğunluğu bağımsızlığa bir adım daha yakınlaşma anlamına gelecek konfederalizme sıcak bakarken (tarihte bu federalizm istediği idi ve bu günümüzde gerçekleşti) bu yöndeki isteklerine de güney hemşerileri tarafından şiddetle karşı çıkılıyor. (Altı aydan fazla süren siyasi krizin temelindeki sorunlardan bir tanesi de Valonların Flamanlara daha fazla özerklik verilmesi halinde onların bir süre sonra bağımsızlıklarını ilan ederek Belçika'yı parçalayacakları endişesi) Tarihin tekerrür ettiğini varsayacak olursak, konfederalizm istekleri de kabul edilmeyen Flamanlara (tarihte olduğu gibi) tek çare kalıyor; devrim yaparak kendi bağımsızlıklarını ilan etmek. Bu senaryo Flaman milliyetçilerin yazıp yönetmek istedikleri bir 'korku' filmini anımsatıyor. Bilinen bir şey var ki o da, tarihin bu kez Belçika'ya ne getirip ne götüreceği merak ediliyor olduğu.
Vedat Denizli/Zaman/07.01.2008
