AB Konseyi’nin 2008 yılında kabul ettiği “Avrupa İçin Küçük İşletmeler Yasası”nın uygulanmaya başlamasının üzerinden geçen zaman içinde kaydedilen gelişmeler, AB Komisyonu’nun 23 Şubat 2011’da yayımladığı değerlendirme raporunda ele alındı. Değerlendirmede 2020 hedefleri ile de bağlantılı olarak AB’nin KOBİ politikalarında kaydedilen gelişmelerin bir dökümü yapılıyor ve hedeflere ulaşılması için önümüzdeki dönemde hangi alanlara daha fazla ağırlık verilmesi gerektiği ortaya konuluyor.
2008’de kabul edilen Avrupa İçin Küçük İşletmeler Yasası on ilke üzerine kurgulanmıştı:
· Girişimcilerin ve aile işletmelerinin gelişebileceği, girişimciliğin teşvik edildiği bir iş ortamının yaratılması;
· İflas etmek zorunda kalan ve iş ahlakına bağlı işletme sahiplerine ikinci bir şans tanınması için gerekli koşulların sağlanması;
· İş kurallarının “önce küçük düşün” ilkesine bağlı kalınarak oluşturulması;
· Kamu makamlarının KOBİ’lerin iş ve işleyiş ihtiyaçlarına karşı duyarlı olması;
· Devlet politikalarının ve ilgili araçların KOBİ’lerin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yeniden düzenlenmesi ve böylece KOBİ’lerin kamu mal alımlarına katılımlarının, devlet yardımlarından yararlanabilmelerinin sağlanması;
· KOBİ’lerin finansman ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için yasal çerçevede gerekli değişikliklerin yapılması;
· Avrupalı KOBİ’lere Avrupa Birliği Tek Pazarı’ndan tam anlamıyla yararlanabilmeleri için yön gösterilmesi;
· KOBİ’ler bünyesindeki iş becerilerinin günümüz ihtiyaç ve koşullarına uyacak şekilde çağdaşlaştırılmasının teşvik edilmesi, yenilikçiliğin desteklenmesi;
· İklim değişikliğini önleme ve yenilenebilir enerji gibi çevre politikalarıyla ilgili fırsatları görüp, değerlendirebilmeleri için KOBİ’lere yol gösterilmesi;
· Gelişmekte olan, büyüyen pazarlara KOBİ’lerin erişiminin desteklenmesi.
Finansmana erişim, KOBİ’lerin Tek Pazar’ın avantajlarından yararlanmasının sağlanması ve yasal çerçevenin KOBİ’ler düşünülerek gözden geçirilmesi olarak üç ana başlıkta özetlenebilecek bu ilkeler ışığında kaydedilen gelişmeler, AB Komisyonu ve üye ülkelerin kendi girişimiyle ortaya konulan değişiklikler temelinde ayrı ayrı inceleniyor.
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/small-business-act/files/sba_review_en.pdf
KOBİ’lerin iş ortamının geliştirilmesi için AB Komisyonu’nun ortaya koyduğu düzenlemeler:
Yasal Düzenlemeler
· Avrupa İçin Küçük İşletmeler Yasası’nda öngörülen bütün yasal düzenlemeler gerçekleştirildi. Yalnızca Avrupa Şirketi Statüsü Yönetmeliği konusunda herhangi bir ilerleme kaydedilmedi. Avrupa Şirketi Statüsü’nün oluşturulmasına Avrupa özel sektörünü temsil eden BUSINESSEUROPE tarafından da büyük önem veriliyor. Bu statünün oluşturulması sonrasında şirketlerin AB içerisindeki farklı ülkeler arasında gerçekleştireceği işlemlerde zaman ve idari maliyetlerde büyük oranda azalış sağlanabilecek. Komisyon’un önerisi halihazırda AB Konseyi’nde tartışılmaya devam ediliyor.
· Yeni kabul edilen E-faturalama Yönergesi ile işletmelerin kağıt ortamında hazırladığı faturaları tek bir seferde elektronik olarak gönderebilmeleri sağlanıyor.
· Yıllık cirosu 2 milyon €’nun altında olan işletmelerin müşterilerinden alacaklarını tahsil edecekleri süre içinde KDV ödemelerini erteleyebilmelerini sağlayan düzenleme getirildi.
· Kamu makamlarının küçük işletmelere yapacağı ödemeleri 30 gün içerisinde gerçekleştirmelerini zorunlu hale getiren yönerge kabul edildi.
· AB Komisyonu’nun yasa taslakları hazırlama aşamasında yararlandığı etki analizlerine bir de “KOBİ testi” eklendi. Buna göre yasa önerilerinin ve benzeri düzenlemelerin KOBİ’lerin iş ortamlarına olası etkilerinin önceden test edilmesi gerekecek.
Finansman
· KOBİ’lerin finansman ihtiyaçlarını karşılamak için Rekabetçilik ve Yenilikçilik Çerçeve Programı kapsamında mali araçlar ile özellikle risk sermayesi yatırımları desteklendi. Özellikle mikro-işletmeler bu araçlardan yararlandırıldı. 2013’e 200.000 işletmenin daha bu kapsamda finansmandan yararlanması bekleniyor.
· AB Komisyonu oluşturduğu KOBİ Finans Forumu çatısı altında KOBİ temsilcilerini, bankaları ve diğer mali kuruluşların temsilcilerini bir araya getirdi ve kredi sisteminin KOBİ’ler lehine ne şekilde uyumlaştırılacağının tartışılmasını sağladı.
· KOBİ’lere ek yardım sağlamak amaçlı Geçici Devlet Yardımı Çerçevesi’nin uygulama süresi 2011 sonuna kadar uzatıldı.
· Kasım 2010’da Çin’de açılan KOBİ Merkezi2 aracılığıyla Asya pazarına ihracat yapmak isteyen Avrupalı KOBİ’lere bilgi, danışmanlık, eğitim ve eşleştirme olanakları sağlanabilecek.
Yenilikçilik
· Avrupa KOBİ Haftası etkinlikleri 2011 ve sonrasında da devam edecek.
· 2009’da uygulamaya konulan “Genç Girişimciler için Erasmus Programı" (Erasmus for Young Entrepreneurs”) ile sınır ötesi faaliyet göstermek isteyen girişimciler ile bu konularda tecrübe sahibi girişimcilerin bilgi paylaşımında bulunması sağlanıyor.
· AB Komisyonu’nun girişimiyle 2009’da 250 başarılı kadın girişimcinin katılımıyla kurulan Avrupa Kadın Girişimcilik Elçileri Ağı (European Network of Women Entrepreneurship Ambassadors) kadınları kendi işlerini kurmaya teşvik ediyor.
http://www.erasmus-entrepreneurs.eu/
· AB’nin Bütünleşme Politikaları çerçevesindeki programlar ve Avrupa Kırsal Kalkınma İçin Tarım Fonu, Küçük İşletmeler Yasası içeriğindeki öncelikleri faaliyete dönüştürüyor.
KOBİ’lerin iş ortamının geliştirilmesi için üye ülkelerin gerçekleştirdiği düzenlemeler:
Yapılan değerlendirmede üye ülkeler seviyesinde KOBİ’lerin iş ortamının geliştirilmesiyle ilgili çalışmaların istenen düzeyde seyretmediğinin altı çiziliyor. Daha aktif ve sonuca yönelik çalışmalar belirlenip, hızlı bir şekilde hayata geçirilmesi gerektiği vurgulanıyor. KOBİ’ler üzerindeki idari işlem yükünün azaltılması gereğini AB27 ülkelerinin tamamının benimsemiş olmalarına karşın, bu alanda çalışma başlatıp, sonuca ulaştıran ülkelerin sayısının kısıtlı olduğu belirtiliyor. İflas süreçlerinin kolaylaştırılması konusunda genel olarak hiçbir AB ülkesinde ilerleme kaydedilmediği vurgulanıyor. Yapılan diğer tespitler aşağıda yer almaktadır.
· Ulusal karar alma mekanizmalarına “KOBİ testi”ni yalnızca İngiltere, İsveç, Slovenya, Polonya, Almanya, Finlandiya, Danimarka ve Belçika dahil etmiştir.
· Mali alanda yetki büyük ölçüde üye ülkelerin elinde olmasına karşın KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştırmak amacıyla yapılanlar az sayıdadır.
· Belçika, Macaristan, Fransa, Almanya, İrlanda ve Finlandiya KOBİ’lerin finansman ihtiyacını sağlayabilmelerini kolaylaştırmak amacıyla “kredi ombudsmanlığı” oluşturmuştur.
· Bazı üye ülkeler KOBİ’lerin kamu mal alımlarına dahil olmalarını kolaylaştırmak amacıyla 25 Haziran 20008’de yayımlanan “KOBİ’lerin Kamu Alımlarına Katılımında İyi Uygulamalar”ın5 (European Code of Best Practices) tanıtımını yaparak kamu alımlarıyla ilgili yönergelerin uygulamalarına dikkat çekmiştir.
· Danimarka, Lüksemburg, Macaristan ve Slovenya’nın da aralarında bulunduğu bazı ülkeler uluslar arası pazarlara açılmak isteyen işletmelere destek olmak üzere ihracat teşvik ajansları kurma yoluna gitmiştir.
· İhale duyurularının merkezileştirilerek İnternet üzerinden yapılması ve ihalelerin alt projelere ayrılarak daha fazla KOBİ’nin katılımının sağlanması ile KOBİ’lerin kamu mal alımı ihalelerine katılımı teşvik edilmiştir.
· Bazı üye ülkelerde işletmelerin kendi aralarındaki işbirliğini güçlendirmek için ağlar ve kümelenmeler (cluster) oluşturuldu.
AB 2020 KOBİ Hedeflerine Erişilmesi İçin Yapılması Gerekenler Finansman ile ilgili olarak:
Avrupa İçin Küçük İşletmeler Yasası’nın uygulanmaya başlamasından itibaren geçen iki senelik dönem içindeki gelişmelerin değerlendirildiği rapora göre, küresel ekonomik krizin KOBİ’ler üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ve AB 2020 hedeflerini yakalamak üzere bazı ek çalışmaların yapılması gerekiyor. Ek çalışmaların da özellikle yasal çerçevenin KOBİ’ler düşünülerek geliştirilmesi, KOBİ’lerin finansman ihtiyaçlarına cevap verilmesi, yeni pazarlara erişim için destek sağlanması ve girişimciliğin desteklenmesi alanlarına yoğunlaşması gerektiği belirtiliyor.
Buna göre AB Komisyonu önümüzdeki dönemde yasal çerçeve ile ilgili çalışmalarında KOBİ yaklaşımını daha fazla gündeme getirecek. Yasa taslakları hazırlanırken bunların KOBİ’lere olası etkilerinin önceden belirlenmesi için gerekli analizlerin uzmanlarca yapılıp yapılmadığı daha fazla önem kazanacak. Ayrıca raporlama ve denetim gerekliliklerinin, menkul kıymetler borsalarına kayıtlı KOBİ’lere de uyarlanmasıyla ilgili bir Yeşil Kitap yayımlanacak. Söz konusu Yeşil Kitap’ın Ekim 2011’e kadar olan süre içinde yayımlanması öngörülüyor.
Bunlara ek olarak KOBİ’lerin kamu makamları nezdindeki iş ve işlemlerini hızlandırmak üzere “e-devlet” http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/docs/sme_code_of_best_practices_en.pd uygulamalarının yaygınlaştırılmasına çalışılacak.
Raporda üye ülkeler düzeyindeki yasal çerçevenin de KOBİ’lerin işleyişlerine etkileri açısından değerlendirilmesi gereğinin altı çiziliyor. “Önce küçük düşün” ilkesinin sadece yasama faaliyetlerine değil, aynı zamanda KOBİ’leri birebir ilgilendiren idari işlemlere de yansıtılması isteniyor.
KOBİ’lerin finansman ihtiyaçlarının karşılanması konusu ise önemini koruyor. Avrupa Merkez Bankası tarafından hazırlanan araştırmaya göre Avrupa’da birçok banka, ticari kredi kullandırım koşullarını kriz öncesi döneme göre daha sıkılaştırmış durumda. Bu durum mali kurumları kapsayan gerek AB düzeyinde gerekse üye ülkeler düzeyinde olsun yeni yasalar hazırlanırken “KOBİ testi”ne tabi tutulması gereğine işaret ediyor. Bu durumda bankaların sermaye yeterlilik oranlarıyla ilgili düzenlemelerin, KOBİ kredilerine etkilerinin de incelenmesi gerekecek. Ayrıca KOBİ’lerin mali tablolar dışındaki niteliklerinin değerlendirilmesi suretiyle de kredi değerlendirmelerinin yapılmasına olanak sağlayacak bir değerlendirme sistemi oluşturulması tavsiye ediliyor.
KOBİ’lerin bir kısmının banka kredileri alırken karşılığında teminat gösterme güçlüğüyle karşı karşıya olduğu gerçeğinden yola çıkılarak, AB Komisyonu’nun “İlerlikçi Mikro Finans Aracı”6 programı ışığında mikro kredilerin yapısı yeniden ele alınacak.
AB Komisyonu bütün bu noktaları kapsayacak şekilde bir öneri taslağı hazırlayarak, KOBİ’lerin risk sermayesi, mikro kredi, sermaye piyasaları ve diğer mali kaynaklara erişimini kolaylaştıracak önlemler belirleyecek.
Tek Pazar ile ilgili olarak:
Komisyon Tek Pazar’ın işleyişiyle ilgili aksaklıklar ve KOBİ’lerin Tek Pazar’ın sağladığı avantajlardan yararlanabilmesini engelleyen unsurların ortaya koyulması ve giderilmesi için gözlemler yapılmasına karar verdi. Bu çalışmalar kapsamında hizmet sektörü öncelikli olarak ele alınacak. AB’nin “Dijital Gündem”inde 2015 yılına gelindiğinde Avrupalı KOBİ’lerin %33’ünün İnternet üzerinden alım-satım yapacak hale gelmesi hedefi de yer alıyor. Sınır ötesi elektronik ticaret işlemlerindeki anlaşmazlıkların giderilmesini hızlandırmak üzere AB Komisyonu bir “Anlaşmazlıkların Alternatif Çözümü” (Alternative Dispute Resolution) yapısı oluşturmak üzere çalışmalarını sürdürüyor. Ayrıca sınır ötesi kredilerin geri dönüşümünün sadece %40 oranında olmasından hareketle, KOBİ’lerin mali yapısını olumsuz etkileyen bu duruma bir çözüm bulunmasına çalışılacak. Euro Tek Ödeme Alanı’nın (SEPA) tam olarak uygulamaya konulması da KOBİ’lerin sınır ötesi ticari işlemlerindeki ödeme-tahsilat sorunlarının çözümüne ve bu işlemlerden kaynaklanan maliyetlerinin azalmasına büyük katkıda bulunacak.
Öte yandan AB gayri safi yurt içi hasılasının %17’sini oluşturan kamu alımlarından KOBİ’lerin daha fazla pay alabilmesinin temin edilmesi gerekiyor. Bunu sağlamak için de kamu alımlarına katılım süreçlerini basitleştirilme çalışmalarının hızla tamamlanması önem taşıyor.
Yukarıda belirtilen önlemlere ek olarak AB Komisyonu şu alanlarda girişimde bulunacak:
· KOBİ’ler yararına vergi ayrıcalıkları sağlanacak. Ortak Konsolide Kurumsal Vergi Matrahı (CCCTB7) ve yeni KDV stratejisi ile vergi yükümlülüklerinin olabildiğince azaltılmasına çalışılacak.
· Avrupa Standartlar sistemi KOBİ’ler dikkate alınarak gözden geçirilecek.
· Yeni pazarlara açılmak isteyen KOBİ’lerin yasal işlerini kolaylaştırmak için bir mekanizma
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=836
http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/company_tax/common_tax_base/index_en.htm oluşturulacak.
· Otantik ürünlerin etiketlenmesiyle ilgili süreç hakkında KOBİ’lerin bilgilendirilmesi için bir kılavuz hazırlanacak.
Küresel pazarların sağladığı fırsatlardan daha faza yararlanabilmelerinin sağlanması için KOBİ’leri ihracata özendirecek çalışmalar yapılacak. Yapılan çalışmalar Avrupalı KOBİ’lerin geçtiğimiz üç yıl içinde yalnızca %13’ünün AB Tek pazarı dışındaki üçüncü piyasalara ihracat yaptığını gösteriyor. Özellikle gelişmekte olan pazarlar dikkate alındığında, Brezilya, Hindistan, Çin gibi ülkelere Avrupalı KOBİ’lerin yalnızca %7-10’unun satış yaptığı görülüyor.
KOBİ’lerin ihracata daha fazla yönlenebilmesi için yabancı ticaret mevzuatlarına hakim olmaları ve tarife dışı engellerle başa çıkabilmelerine kılavuz olunması gerekiyor. Komisyon’un hazırlamış olduğu Pazarlara Erişim Veri Tabanı bu açıdan KOBİ’lere kapsamlı bilgi desteği sağlıyor. Komisyon ayrıca 2011 yılı içinde bir çalışma gerçekleştirerek KOBİ’leri AB dışındaki pazarlarda desteklemek üzere yeni bir strateji oluşturacak. Serbest Ticaret Anlaşmaları içeriğindeki tarife dışı engellerin ortadan kaldırılması, fikri mülkiyet haklarının güçlendirilmesi yoluyla KOBİ’lerin uluslararası pazarlarda faaliyet gösterebilmelerine olanak sağlanacak.
*
http://madb.europa.eu/mkaccdb2/indexPubli.htm
BİLGİ NOTU
Dilek İştar Ateş TS/BXL/ 11 – 04, 21 Mart 2011
bxloffice@tusiad.org
www.tusiad.org