BU SAYIDA:

AB - TÜRKİYE
AB KURUMLARI
TİCARET
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
REKABET
VERGİ
ULAŞTIRMA
DEVLET YARDIMLARI
EKONOMİ

AB - Türkiye

- TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Arzuhan Doğan Yalçındağ, Genel Sekreter Zafer Ali Yavan ve TÜSİAD Uluslararası Koordinatörü Dr. Bahadır Kaleağası, Avrupa özel sektörünün temsil örgütü BUSINESSEUROPE'un (Avrupa İş Dünyası Konfederasyonu), 3-4 Aralık 2009 tarihlerinde, AB Dönem Başkanı İsveç'in başkenti Stockholm'de düzenlediği Başkanlar Konseyi toplantısına katıldı.

Toplantı kapsamında 3 Aralık'ta İsveç Başbakanı Fredrik Reinfeld ile BUSINESSEUROPE'a üye ülkelerin iş dünyası temsilcileri ve TÜSİAD heyeti ile biraraya geldi. Reinfeldt katılımcılara, 10-11 Aralık'ta gerçekleşecek olan AB Liderler Zirvesi'nde alınabilecek kararlara ilişkin görüşlerini aktardı. Toplantının ardından, TÜSİAD heyeti İsveç Kralı XVI Karl Gustaf'ın evsahipliğinde İsveç Kraliyet Sarayı'nda düzenlenen akşam yemeğine katıldı.

Başkanlar Konseyi toplantısında küresel krizin etkileri ve krizin ardından şekillenecek olan yeni ekonomik düzen kapsamındaki başlıklar değerlendirildi. Kopenhag'da gerçekleştirilecek olan ve iklim değişikliğiyle mücadelede yeni bir uluslararası anlaşmanın şekilleneceği Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı çerçevesinde, iklim değişikliği konusunda Avrupa iş dünyasının atacağı adımlar da toplantıda ayrıntılı olarak ele alındı.

33 Avrupa ülkesinden 39 iş dünyası federasyonunun üye olduğu BUSINESSEUROPE, AB kurumları ve hükümetleri tarafından Avrupa özel sektörünün temsil kuruluşu olarak resmen tanınmaktadır. TÜSİAD, 1987'den beri bu çerçevede Avrupa özel sektörünün tam üyesi konumundadır.

- Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış Brüksel'in önde gelen düşünce kuruluşlarından Avrupa Politikaları Merkezi'nde (EPC) bir konuşma yaptı. Konuşmasında Lizbon Antlaşması'nın yürürlüğe girmesi ve Barroso'nun Başkan olarak ikinci dönem görev yapacağı AB Komisyonu'nun üyelerini belirlemesi sonrasında AB'deki belirsizliklerin geride bırakıldığı bir döneme girildiğini belirten Bağış, bu dönemde Avrupa'nın küresel aktör olmak ve demokrasisini daha iyi işletmek amaçlarını taşıdığını, Türkiye'nin de aynı amaçları paylaştığını söyledi.

AB ile Türkiye'nin tartıştığı ortak konular ve sorunlar bulunduğuna değinen Bağış, yeni enerji kaynaklarına güvenli ulaşım, yeni pazar arayışı, küresel ısınma, sınır güvenliği ve göçmen sorunu, terörle ve örgütlü suçlarla mücadele konuların çözümünde de Türkiye'nin AB ile ortak olmayı istediğini vurguladı. Türkiye'nin Kıbrıs konusunda yeni bir strateji benimsediğini, adil ve dengeli bir çözümün beklendiğini, AB'nin Kıbrıslı Türklere uygulanan tecritin kaldırılmasına dair sözünü yerine getirmesi gerektiğini, Ankara Protokolü'nün uygulanması ile bu sözün yerine getirilmesinin eş zamanlı olacağını bildirdi. G. Kıbrıs'ın K. Kıbrıs ile serbestçe ticaret yapabildiğini ve limanlara girip çıkabildiğini ancak, bu haktan diğer AB ülkelerini mahrum ettiğini söyleyen Bağış, Türkiye'nin BM ilkelerine uygun bir şekilde iki toplumlu bir çözüme destek verdiğinin altını çizdi.

AB Kurumları

- Slovenya'nın Başkenti Ljubljana, AB Enerji Düzenleyicileri İşbirliği Ajansı'na (Agency for the Cooperation of Energy Regulators/ACER) evsahipliği yapacak. Ajans tüm Avrupa'da elektrik ve gaz pazarının bütünleştirilmesi hedefiyle çalışmalarını sürdürecek. Söz konusu ajansa evsahipliği yapmak isteyen üç şehir arasındaki mücadeleyi AB enerji bakanlarının aldığı karar sonlandırdı. Slovakya'nın başkenti Bratislava ve Romanya'nın başkenti Bükreş de ajansa evsahipliği yapmak isteyen şehirler arasındaydı. Yıllık bütçesi 7 milyon € tutarında olacak olan ajansın 3 Mart 2011'de faaliyete geçmesi öngörülüyor.

- Yasadışı iltica edenlerle ilgili işlemler ve alınacak önlemler konusunda AB üyelerine destek sağlayacak olan AB Sığınmacı Destek Ajansı (Asylum Support Office) Malta'da kurulacak.

-G.Kıbrıs ve Bulgaristan da ajansa evsahipliği yapmak istiyordu ancak, Malta'nın evsahipliğine 22 ülkenin olumlu oyuyla karar verildi. Yıllık bütçesi yaklaşık 50 milyon € olacak ajansta 100 kişi istihdam edilecek.

Ticaret

- AB'nin önde gelen siyasetçileri ve yasa yapıcılar AB'de mevcudiyeti giderek artan yasadışı ilaçlar karşısında endişeliler. Yasadışı ilaçlar içeriğinde bulunması gereken etken maddeyi ya çok fazla ya da çok az ihtiva ettiği için sağlığı tehdit ediyor. Bazı ilaçlar ise zehirli maddeler içerebiliyor. Son iki ayda AB gümrüklerinde 34 milyon sahte ilaç tableti yakalandı.

İklim Değişikliği

- 7-18 Aralık tarihleri arasında Kopenhag'da düzenlenecek Birleşmiş Milletler iklim değişikliği konferansının AB için önemi AB Komisyonu tarafından 2 Aralık'ta düzenlenen etkinlikte vurgulandı. Komisyon, 2012 yılından sonra Kyoto Protokolü'nün yerini alacak ve yasal bağlayıcılığı olan küresel bir iklim antlaşmasının tamamlanabilmesi için en yüksek çabayı harcayacağını taahhüt etti.

Kopenhag konferansında antlaşmanın ana siyasi hatlarının belirlenmesi ve tam metnin 2010 yılı ortalarında bitmesini hedefleyen bir sürecin başlatılması ve az gelişmiş ülkelere verilecek yardımları da içeren bazı acil müdahalelerin de kararlaştırılması gerekiyor.

AB'nin Kopenhag anlaşması için belirlediği hedefler şunlardır:

• Emisyonlar ve finansman taahhütleri: Gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkelerin sera gazı salınımını azaltma kararlılığını göstermesi ve özellikle gelişmekte olan ülkelere yapılacak mali yardımların karara bağlanması.

• Antlaşmanın ana yapısal unsurları: Emisyon azaltma taahhütleri konusunda kararlılığı ve uygulamaya geçişi temin edecek yapısal şartların hazırlanması.

• "Hızlı başlangıç" mali desteği: Varılacak anlaşmanın konferans sonrasında hemen uygulamaya konabilmesi için gelişmekte olan ülkelere verilecek mali desteğin en hızlı şekilde uygulamaya konması.

• Takip süreci: Şu ana kadar Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü kapsamında yürütülen uluslararası müzakerelerin tek bir yasal bağlayıcılığı olan antlaşma ile devam ettirilmesi.

- Avrupa'nın önde gelen mali kuruluşları 600 milyon € başlangıç sermayesiyle altyapı geliştirilmesine yönelik Avrupa çapında bir fon oluşturdu. Fonun 2011 yılına kadar 1,5 milyar €'ya ulaşması öngörülüyor. Lüksemburg yasalarına göre kurulan ve Marguerite Fonu olarak adlandırılan bu fon iklim değişikliği, enerji güvenliği ve Trans-Avrupa Ağları gibi AB'nin önemli politikaları alanındaki altyapı yatırımlarının finansmanını gerçekleştirecek.

Fonu kurmak için bir araya gelen kuruluşlar: Avrupa Yatırım Bankası, Caisse des Depots (Fransa), Cassa Depositi e Prestiti (İtalya) Instituto de Credito Oficial (İspanya), KfW Bankengruppe (Almanya), PKO Bank Polski (Polonya). Her bir kuruluş Marguerite Fonu'na 100 milyon € tutarında katkıda bulunmayı taahhüt ediyor. 

Rekabet

- AB Rekabetçilik Konseyi'nin 4 Aralık'taki toplantısında AB patenti ile tek Avrupa Patent Mahkemesi'nin ana unsurları üzerinde anlaşma sağlandı. Tek başvuru ile AB çapında geçerli bir patent alınmasını mümkün kılacak yeni düzenlemelerin maliyetleri önemli derecede düşürmesi hedeflenirken, yıllık patent ücretleri de sanayiyi yenilikçilik ve rekabetçiliğe teşvik edecek şekilde belirlenecek.

Avrupa Patent Mahkemesi hem AB patenti hem de mevcut Avrupa patentleri ile ilgili davalara bakacak.

Böylelikle belli bir buluşla ilgili davanın her AB üyesi ülkede ayrı ayrı yürütülmesi zorunluluğu ortadan kaldırılarak dava maliyetleri düşürülecek.

Patent sisteminin iyi işlemesi için, tercüme maliyetlerinin azaltılması gibi bazı konular henüz çözümlenmiş değil. Yeni mahkeme sisteminin kurulup kurulamayacağı konusu halen Avrupa Adalet Divanı'nda görüşülüyor. AB Komisyonu, bir AB patentine geçişi 2000 yılında konu etmiş, ancak süreç 2004 yılında duraksamaya uğramış ve daha sonra da hiçbir ilerleme kaydedilememişti. Lizbon Stratejisinin 2010 yılında son bulmasından sonra özellikle yeşil teknolojiler alanında yenilikçiliğin ilerleyebilmesi açısından patent işlemlerinin kolaylaştırılması büyük önem kazanmış bulunuyor.

Vergi

- AB Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu Kalkınma Komitesi 9 Aralık'ta ortaklaşa bir konferans düzenliyor. "Vergi ve kalkınma: Yoksullukla mücadele" başlıklı konferansta verginin kalkınma ve gelişmekte olan ülkelerin iç ve uluslararası vergi uygulamaları üzerindeki olumsuz etkileri tartışılacak. Konunun uzmanları, siyasetçiler, sivil toplum kuruluşlarını bir araya getirecek olan konferansta kalkınmakta olan ülkelerin vergi gelirlerini artırmak için gerekli önlemler ele alınacak. Konferans sırasında gerçekleşecek yuvarlak masa tartışmalarında değinilecek konular:

• Gelişmekte olan ülkelerin vergi toplamada karşılaştığı zorluklar.

• Vergiden kaçınma, vergi indirimleri.

• Gelişmekte olan ülkelerin vergi saydamlığı alanındaki OECD girişimlerinden yararlanması için yapılması gerekenler.

• Vergi cennetlerinin ortadan kaldırılması. 

Ulaştırma

- Havayolu taşımacılığında AB genelinde toplam yolcu sayısı 2008'de %0,6 oranında artarak 798 milyon kişiye ulaştı. 2008 yılı verileri ekonomik krizin etkilerine ve düşüş trendine dikkat çekiyor. 2008'in ilk ve ikinci çeyreklerinde yolcu sayısı bir sene öncesine oranla %6,1 ve %3,0 arttı, üçüncü ve dördüncü çeyreklerde %0,4 ve %5,6 oranında düşüş gözlendi.

AB27'de, AB dışı ülkelere uçuşlardaki yolcu sayısı 2008 yılında senelik %4,2 artarak 282 milyon kişiye çıktı. AB içi uçuşlarda yolcu sayısı %0,5 gerileyerek 345 milyon kişiye düşerken, ulusal uçuşlarda Londra/Heathrow, Paris/Charles de Gaulle ve Frankfurt/Main en yoğun hava limanları olarak kaydedildi.

2008'de en fazla yolcu sayısının belirlendiği ülkeler İngiltere (214 milyon yolcu, 2007'ye oranla %1,6 düşüş), Almanya (166 milyon yolcu, %1,2 artış), İspanya (161 milyon yolcu, %1,3 düşüş), Fransa (123 milyon yolcu, %2,2 artış) ve İtalya (105 milyon yolcu, %1,0 düşüş). Yolcu sayısının en fazla artış gösterdiği ülkeler Letonya (%16,8), Romanya ve Slovakya (%16,3) ve Litvanya (%16,2) iken, en fazla düşüş gösteren ülkeler Macaristan (%1,8), İngiltere (%1,6) ve İspanya (%1,3).

2008'de Londra/Heathrow havalimanından AB dışı ülkelere uçuşlarda en çok şu havaalanlarına seyahat edildi: New York/JFK (2,8 milyon, %1,3 artış), Dubai International (1,7 milyon,%5,1 artış), Hong Kong International (1,5 milyon, %2,8 artış), Los Angeles International (1,5milyon, %3,9 artış) ve Chicago/O'Hare (1,5 milyon, %9,0 düşüş).

- AB'de karayolu taşımacılığını düzenleyen ve günümüz koşullarıyla uyumlu hale getiren yeni düzenlemeler hayata geçti. Yeni düzenlemeler sayesinde yıllık 190 milyon € tutarında yönetim tasarrufu öngörülüyor. Karayolu paketi olarak adlandırılan düzenlemeler, Avrupa Karayolu Taşımacılığı kapsamı içerisinde yolcu veya yük taşıyan 900.000 girişimciyi ilgilendiren yasalardaki belirsizlikleri gideriyor ve sadeleştiriyor. Ayrıca meslek ve pazara giriş kurallarını belirliyor.

Söz konusu yasal düzenlemeler Komisyon'un 2007 yılındaki önerileri temelinde oluşturuldu. Dört yeni düzenleme ve iki yönetmelik ile yeniden şekillendirildi.

Temel değişiklikler:

• Kabotaj ile ilgili ve uyumlu kurallar (aynı ülke içerisindeki iki nokta arasında gerçekleşen yolcu ve yük taşıma). Uluslararası taşıma yapanlar, yük boşaltımını izleyen yedi gün içerisinde en fazla üç yurtiçi operasyonu yapabilecekler.

• Karayolu taşımacılığı girişimcilerinin ulusal kayıtlarının elektronik ortama aktarılarak, üye devletler arasında kural ihlali durumlarını hızlı ve kolay değişiminin sağlanması.

• Kural ihlallerinin ağırlık derecesine ve yol güvenliği üzerindeki etkisine bağlı olarak ciddi kural ihlali yapanların sektörden men edilmesini sağlayacak düzenlemeler getirildi.

• Girişimcilere şart koşulan ulaşım müdürü isdihdamı kuralı ile karayolu taşımacılığı kurallarının uygulanması destekleniyor.

• Sektör girişimcilerinin kurumlarına getirilen düzenlemeler ile daha etkin rekabeti sağlamak ve "posta kutusu" şeklinde adlandırılan rekabet ortamını bozucu firmaları engelleyecek düzenlemeler getirildi.

• Düzenli uluslararası yolcu hizmetleri için yetkilendirme sürecinin oluşturulması.

• Belirli yolcu taşıması sürücülerinin 6 yerine 12 gün sonrasında dinlenme izni almalarına izin vererek tatil düzenlemelerini yapmak. 

Devlet Yardımları

- AB Komisyonu'nun devlet yardımlarına ilişkin son değerlendirmesinde, küresel mali kriz dolayısıyla devlet yardımları toplam hacminin 66,5 milyar €'dan (2007 yılı AB27 GSYİH'sinin %0,52'si) 279,6 milyar €'ya (2008 AB27 GSYİH'sininn %2,2'si) yükseldiği belirtiliyor. Kriz önlemleri dışındaki toplam devlet yardımları ise 2008 yılında 67,4 milyar € olarak kaydedilmiş.

Üye ülkelerin krize karşı zamanlı ve eşgüdümlü müdahaleleri mali istikrarın yerine getirilmesinde etkili oldu. AB Komisyonu'nun devlet yardımları politikası önlemlerin uygulamaya konmasının yanı sıra rekabetin oransızca zedelenmemesinde de etkili oldu. Krizden bağımsız olarak verilen yardımlar büyük ölçüde sabit kaldı.

2008'de üye ülkelerin kriz önlemlerine ayırdığı ve AB Komisyonu tarafından onaylanan yardımların toplamı 3.361 milyar €'ya ulaşırken, uygulamada sağlanan kriz desteği bu tutarın çok daha altında kalarak 958 milyar € tuttu. Komisyon değerlendirmesindeki tahminlere göre bu tutarın 212,2 milyar €'luk bölümü devlet yardımı olarak verildi.

Ekonomi

- Ekim 2009'da, Euro Alanı (AB16) işsizlik oranı %9,8, AB27'de ise %9,3 olarak kaydedildi.
İşsizliğin en düşük olduğu üye ülkeler Hollanda (%3,7) ve Avusturya (%4,7), en yüksek olduğu üye ülkeler ise Letonya (%20,9) ve İspanya (%19,3) olarak belirlendi.

Yıllık karşılaştırmada bütün üye ülkelerin işsizlik oranlarında artış görüldü. En az artış Almanya'da (%7,1'den %7,5'e) kaydedilirken, bu oran Avusturya (%4,0'dan %4,7'ye) ve Romanya'da (%5,7'den %6,4'e); en yüksek artış ise, Letonya'da (%9,1'den %20,9'a) meydana gelmiştir.

Ekim 2008-Ekim 2009 arasında, erkekler arasındaki işsizlik oranı Euro Alanı'nda %7,3'ten %9,7'ye; AB27'de ise %7,0'dan %9,5'e çıkmıştır. Kadınlar arasındaki işsizlik oranı ise Euro Alanı'nda %8,5'ten% 10,0'a, AB27'de ise %7,6'dan %9,2'ye yükselmiştir.

- Sanayi üretici fiyat endeksi Ekim 2009'da bir ay öncesine göre Euro Alanı'nda ve AB27'de %0,2 oranında artış gösterdi. Bir yıl öncesi ile karşılaştırıldığında endeks Euro Alanı'nda %6,7, AB27'de ise %5,8 düştü.

Ekim 2009'da bir önceki aya göre enerji haricindeki tüm sektörlerde fiyatlar hem Euro Alanı'nda hem de AB27'de %0,1 oranında düştü. Enerji sektöründeki fiyatlar sırasıyla %0,1 ve %0,7 oranında artış gösterdi. Her iki bölgede de sermaye malları ve dayanıklı tüketim malları sabit kalırken, ara mallar %0,1 düştü. Dayanıklı olmayan tüketim malları fiyatları ise Euro Alanı'nda %0,3, AB27'de %0,4 oranında geriledi.

Toplam endeksteki en yüksek artış İngiltere'de (%1,7) kaydedildi. Bu artış, Yunanistan, Fransa ve Hollanda'da (%0,9) olarak hesaplanırken; en yüksek düşüşler Litvanya (%1,2), Letonya (%0,7), Danimarka, Macaristan ve Portekiz'de (%0,5) kaydedildi.

Yıllık karşılaştırmada Ekim 2009'da enerji haricindeki tüm sektörlerde fiyatlar Euro Alanı'nda %3,9, AB27'de ise %3,2 oranında azaldı. Enerji sektöründeki fiyatlar sırasıyla %14,4 ve %12,7 oranında düştü. Ara mallarda ise Euro Alanı'nda %6,4, AB27'de ise %5,7 oranlarında azalırken, dayanıklı olmayan tüketim malları sırasıyla %3,3 ve %2,3 oranlarında düştü. Sermaye malları Euro Alanı'nda %0,7, AB27'de ise %0,3 oranında azaldı. Dayanıklı tüketim malları ise Euro Alanı'nda %0,4 , AB27'de %0,9 oranında artış gösterdi.

Toplam endeksteki en yüksek düşüşler Litvanya (%12,8), Hollanda (%11,2) ve Letonya'da (%10,2) kaydedildi.

- Euro Alanı'nda perakende ticaret hacmi Eylül-Ekim 2009 döneminde sabit kalırken, AB27'de %0,3'lük azalma görüldü. Bu rakamlar geçen yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, Euro Alanı için %1,9 artış, AB27'de ise %0,9 oranında azalma şeklinde gerçekleşti.

Eylül-Ekim 2009'da "yiyecek, içecek ve tütün" sektöründe perakende ticaret hacmi Euro Alanı'nda %0,3 düştü; AB27'de ise sabit kaldı. Mevcut veriler dikkate alındığında, perakende ticaret hacmi AB üyelerinin on bir tanesinde artarken, altı tanesinde azaldı. En yüksek artışın gözlendiği ülkeler: Litvanya (%1,9), Portekiz (%1,7) ve Polonya (%1,6).
En fazla düşüş görülen ülkeler ise Romanya (%1,09), Slovakya (%1,07) ve Letonya (%1,3).
*
BRÜKSEL'DE GELECEK AY

AB Kurumları

• 7-8 Aralık, Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi
• 10-11 Aralık, AB Liderler Zirvesi
• 14-15 Aralık, Tarım ve Balıkçılık Konseyi
• 14-17 Aralık, AP Genel Kurulu

Konferanslar

• 8 Aralık, "A new era in the Balkans" Friends of Europe, www.friendsofeurope.org

• 9 Aralık, "Turkey and the EU: a female perspective", Avrupa Parlamentosu, TR-Plus, www.centreforturkeyineurope.eu

• 9 Aralık, "Doing business with China", Friends of Europe, www.friendsofeurope.org

• 9 Aralık, "WTO Dispute Settlement: How to Empower the Small and Vulnerable?", German Marshall Fund, www.gmfus.org

HAZIRLAYANLAR :
Dilek İştar Ateş - Suna Orçun
bxloffice@tusiad.org  www.tusiad.org