Toneel als fundament van de samenleving

Zo`n twintig Vlaamse jongeren presenteren in het najaar van 2012 een intercultureel theaterstuk. Met Facereality brengen ze tien kortverhalen over het verschil tussen het virtuele leven en de realiteit. Facereality speelt in het najaar van 2012 in Antwerpen.

Bezielster van het project is Saliha Chouyouhi, een ambitieuze, jonge vrouw die tijdens haar studies sociologie nog tijd vond om in avondschool leerkracht middelbaar onderwijs en visagie te studeren. Ze nodigt me uit om eens een kijkje te komen nemen.

Zomerideeën

Chouyouhi kreeg het idee om een toneelstuk te maken in de zomer van 2011: "Ik wilde een toneelstuk maken waar ik verschillende culturen kon verenigen", zegt ze. Toneel is voor haar altijd een passie geweest en dankzij haar opleiding sociologie kreeg ze veel inspiratie: "Sociologie gaf me inzichten over de maatschappij. België is zo divers en toch leven veel mensen naast elkaar", vertelt ze. Facereality is een samenvoeging van de woorden Facebook en reality: "We willen de realiteit naar voren brengen door middel van Facebook en aantonen dat de realiteit meer inhoudt dan onze dagelijkse routines", legt de aspirant-sociologe uit.

De drijvende kracht achter Facereality is Mifa, een organisatie opgericht door Saliha Chouyouhi, Hager Talibi, Sarah El Omari en Leila Hajji. De naam is Frans jongerendialect voor familie: "We vonden deze naam passend omdat het door jongeren, in een relaxte sfeer, onder vrienden gebruikt wordt. Familie is voor ons een metafoor voor de samenleving", licht Chouyouhi toe. Met Mifa willen de vier dames mensen, ongeacht afkomst, politieke overtuiging en leeftijd samenbrengen: "Wij willen diversiteit promoten door de banden tussen burgers te versterken."

Woellah

Mifa begon in het najaar van 2011 met het schrijven van een script en met de zoektocht naar een cast die de samenleving weerspiegelt. De oproep kreeg veel gehoor bij jongeren uit de Marokkaanse gemeenschap, een groep die de laatste tijd meer en meer hun weg vindt naar de bühne. Dat zij het gros van de rollen spelen vindt Chouyouhi positief: "Ik wilde van het begin al een oververtegenwoordiging van Marokkanen. Dit is het perfecte platform om onze talenten tentoon te stellen."

Facereality is voor het merendeel van de cast de eerste podiumervaring wat soms voor frustratie zorgt; tekst vergeten of concentratie verliezen is niet ongebruikelijk. Gelukkig leent het script zich zeer goed voor improvisatie en spontaniteit, wat het stuk authentieker maakt. Dat laatste is vooral merkbaar in het taalgebruik dat doorspekt is met Arabische stopwoordjes en gekleurd wordt met de typische Maghrebijnse tongval.

In de scène waar een man zijn maten vertelt dat hij zijn vrouw `betrapt heeft` komt deze authenticiteit sterk naar voor. De twee vrienden denken meteen aan overspel en roepen meteen op tot vergelding: "Woellah, wie is die man? Ik sla hem kapot. Woellah", tiert een van de twee met de hand op de borst. De andere probeert hem te kalmeren maar gaat volledig de mist door Vlaamse zegswijzen fout te gebruiken: "Vertel, wij zijn een en al oren."

SOS Abdel

Het stuk lijkt wat weg te hebben van een willekeurig gesprek tussen Marokkaanse jongeren op de Groenplaats, maar het script staat bol van zelfrelativering en maatschappijkritiek. Het vooroordeel dat allochtonen de landstaal vaak niet machtig zijn, wordt slim uitgespeeld in de scène SOS Abdel, een kookprogramma met een knipoog naar SOS Piet. Hier geeft een Marokkaanse man genaamd Abdel keukentips aan een Vlaamse huisvrouw.

Grappig detail is dat de acteur die Abdel speelt nog maar net in België woont en het Nederlands zelf niet machtig is. Door de Berberse taal en Marokkaanse liedjes in de scène te gebruiken krijgt het toneelstuk een klein beetje internationale allure.

De maatschappijkritiek is te vinden in de scène waar de Antwerpse burgemeester Patrick Janssens op bezoek komt bij Vlaams Belang-kopstuk Filip Dewinter, gespeeld door de Marokkaanse Soufiane Maghnouj. Beide heren worden in hun hemd gezet omwille van het hoofddoekenverbod en kritiek op de Marokkaanse gemeenschap.

Fundamenten

De sneer naar het tweetal is niet als politiek statement bedoeld, eerder als oproep voor meer tolerantie. Ondanks de luchtige sfeer door het stuk, is discriminatie en racisme een realiteit voor het merendeel van de acteurs. Zo getuigt de 16-jarige Soraya Hayani: "Ik doe mee omdat ik de boodschap van Facereality belangrijk vind. Op school moet ik elke dag verantwoorden waarom ik hier woon, ook al zijn mijn ouders hier geboren."

Ook in haar rol als kleindochter worstelt Hayani met vragen over haar identiteit. De 73-jarige Mohammed Abdeselam speelt haar grootvader en probeert antwoorden te geven. Abdeselam maakte zijn debuut al de Canvasdocumentaire Triq Slama Mohammed, waar hij getuigt over zijn reis van moederland Marokko naar België. Het respect voor Abdeselam op de set is groot, want hij vertolkt voor veel Marokkanen een stem die decennialang niet gehoord werd.

"We zijn volgens sommigen misschien geen Belgen, maar niemand kan ontkennen dat we mens zijn", zegt hij sussend tegen Hayani. Zoals een goede grootvader het betaamt, eindigt hij zijn boodschap met een wijze levensles. Een les waar hij gedeeltelijk mea culpa slaat voor de intolerantie die er heerst: "Mijn generatie had de samenleving beter moeten voorbereiden op de nieuwe Belgen", geeft hij toe. "Er is een nieuw tijdperk aangebroken. Jullie zijn de fundamenten van de nieuwe maatschappij."

Onderschrift foto (© Mifa): De cast van Facereality, een theaterstuk gebaseerd op kortverhalen.