İstanbul Ocak ayının son haftasında önemli konuklara ev sahipliği yaptı. Medyada çok fazla yer almamasına rağmen dünya siyasetinin öncelikli konularından birisi olan Afganistan'ı ilgilendiren önemli gelişmeler yaşandı.
25 Ocak Pazartesi günü Afganistan, Pakistan ve Türkiye Cumhurbaşkanları Hamid Karzai, Asıf Ali Zerdari ve Abdullah Gül bu sene dördüncüsü düzenlenen Üçlü Zirve'de bir araya geldiler. Ertesi gün ise Cumhurbaşkanları; Çin, İran, Türkmenistan, Tacikistan, İngiltere, ABD, Rusya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, NATO, AB ve İKÖ temsilcileriyle bir araya geldi. "Asya'nın Kalbinde Dostluk ve İşbirliği Zirvesi"nde savaş yüzünden yıkıma uğrayan Afganistan için yapılabilecek yardımlar görüşüldü.
Türkiye-Afganistan-Pakistan Üçlü Zirvesi, hatırlanacağı üzere, "Afganistan ile Pakistan arasında diyalog" hedefi doğrultusunda ilk olarak 30 Nisan 2007'de Ankara'da düzenlenmişti. Yani Türkiye açısından maksat, aralarında güvensizlik olan dost ve kardeş iki ülkenin konuşabilmesi için bir nevi arabuluculuk yapmaktı.
Üçlü Zirve 2007'den bu yana, basit bir diyalog zirvesi olmaktan çıkmaya, kendisini geliştirmeye başladı. Pakistan eski Cumhurbaşkanı Pervez Müşşeref, Afgan meslektaşı Hamid Karzai ve eski Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in 2007'de imzaladıkları Ankara Bildirisinde tarafların "ikili ilişkilerini, iyi komşuluk, toprak bütünlüğüne saygı ve birbirlerinin iç işlerine karışmama temelinde güçlendirme konusunda mutabık kalındığı" açıklaması yapılmıştı. İstanbul'da düzenlenen zirvenin sonuç bildirgesinde yer alan "30 Nisan 2007'de Ankara'da başlatılan üçlü zirve sürecinin, her üç ülke halklarının ve bölgenin yararına ilave ve derinleştirilmiş işbirliğini ele almak bakımından zaman içinde etkin bir platform haline geldiği" ifadesi de yaşanan ilerlemeye işaret ediyor.
Zirvede ön plana çıkan hususların başında gelen terör konusunda Cumhurbaşkanı Gül'ün, "Bir taraftan güçlü bir şekilde Afgan güvenlik güçleri eğitilirken, diğer taraftan tüm Afgan halkının kucaklanması gerektiğini" vurgulaması ve teröre karışan unsurlarla karışmayanların ayrı tutularak, karışmayan unsurlarla diyalog kurulması gerektiğine işaret etmesi dikkat çekti.
Gül'ün önerdiği 'Açılıma Karzai de Zerdari de destek verdi. Karzai, "El Kaide'nin parçası olmamış Taliban üyeleri, silahlarını verirlerse, Afgan anayasasına uyacaklarsa tüm diğer Afgan vatandaşlarının sahip olduğu haklar ve ayrıcalıklardan yararlanacaklardır" derken, Taliban'ın BM'nin terör örgütleri listesinden çıkartılması konusundaki isteklerini yineledi. Zerdari ise "uzlaşılabilecek kişiler varsa bizim hükümetimiz onları kucaklamaya hazır" dedi.
Üçlü zirveyle bağlantılı olarak dikkati çeken bir diğer konu ise eğitim alanında oldu. Zirveden birkaç gün önce bir araya gelen üç ülkenin eğitim bakanlarının gerçekleştirdiği görüşmeler ışığında "kız öğrencilerin eğitimi", "eğitimin birleştirilmesi", "Afganistan'a İmam Hatip Lisesi açılması" konuları zirve kapsamında gerçekleştirilen ikili görüşmelerde gündeme geldi.
Üçlü zirvenin ertesi günü Cumhurbaşkanları "Asya ve Avrupa arasındaki yegane köprü olan İstanbul'daki Dostluk ve İşbirliği Zirvesi"nde tekrar bir araya geldiler. Başta Afganistan'ın komşuları olmak üzere bölge ülkelerinin ve uluslararası kuruluşların temsilcilerinin de katıldığı zirvede Afganistan'ı desteklemek amacıyla çeşitli projeler gündeme getirildi.
Akademi, medya ve düşünce kuruluşlarının üyelerini bir araya getirecek "düşünce platformu" kurulması, eğitim alanında işbirliği ve diyaloğun geliştirilmesi maksatlı programların oluşturulması, doğal afetlere karşı ortak tatbikatlar düzenlenmesi, iş sahası ve altyapı geliştirilmesi için uzmanların ortak çalışması, ülkeler ve halklar arasındaki ortaklığı vurgulamak amacıyla düzenlenecek kültür faaliyetleri ikinci zirvenin sonuç bildirgesinde sıralandı.
Ancak, zirvenin ikinci gününde ABD Afganistan Büyükelçisi Karl Eikenberry'nin Washington'a gönderdiği "Karzai'nin yeterli bir stratejik ortak olmadığı" değerlendirmesini aktaran New York Times muhabiri Karzai'yi oldukça sinirlendirdi. Karzai New York Times muhabirine; "Biz ortaklıktan ABD'ye boyun eğmeyi anlamıyoruz. Eşit ülke olarak işbirliği istiyoruz, Afgan halkının egemen olarak Afganistan'ı yönetmesini istiyoruz. Bundan başkası anlaşılıyorsa biz yetersiz olmaya devam edeceğiz." şeklinde oldukça sert bir yanıt verdi.
Türkiye gerek Afganistan gerek Pakistan'la oldukça sıkı bağlara sahip. Afganistan'daki Uluslar arası Güvenlik Yardım Kuvveti (ISAF) kuvvetlerinin komutasını devralan Türkiye'nin Afganistan konusunda atacağı adımlar çok önemli. Batı'nın güven kaybettiği bir ortamda Türkiye hem Batı'yla Doğu arasında köprü oluşturmak, hem de dünyanın en sorunlu bölgesinin istikrarının tesis edilmesine katkıda bulunmak, hatta öncülük etmek gibi çok zor iki misyonu üzerine yüklenmiş durumda.
Gidişat şimdilik iyi.
Haluk Mergen
hmergen@globalyorum.com
