Aslında bir azınlığın yaşadığı bölge anlamına gelen diaspora zamanla değişik ülkelerde yaşayan aynı soydan insanların ilgi ve etkinlik alanı anlamında da kullanılır olmuş; eğer bu kavram, bazı Türk yazarların ifadelerinden çıkarılabilecek olan "kendi ülke sınırları dışında yaşayanların sayısal gücü" anlamına gelseydi, biz Türkler dünyanın en büyük diasporasına sahip olduğumuzu iddia edebilirdik; ne var ki diaspora, "belli bir amaca yönelik kitlesel etkinlik faaliyetinde bulunma" eylemine bağlı bir sosyoloji terimidir. Şimdi şakayla karışık sormanın tam zamanıdır: "-Acaba Türkler diasporatik midirler?"
Avrupa'da sayıları binleri bulan derneklerimizi alfabetik sıraya dizip listelersek maşallah düşmanın ödünü patlatacak, dostu sevinçten delirtecek kadar iyiyiz; lâkin kitlesel çalışmaları takiple görevli ilgili Alman kurumunun bir memurunun eline bu listeyi verseniz, adam gözlerinizin içine bakarken sadece gülümser. O, bu dernekler hakkında Türkçedeki "tabela derneği" ifadesini bile kullanmaz, "iskambil dernekleri" der, geçer; aslında bu, çok büyük bir haksızlıktır; zira çoğu derneğimizde kâğıt, okey, tavla oynamak yasaktır; yasak olmayan tek şey ise "konuşmaktır!" Aslına bakılırsa, çok konuşkan bir toplum muyuz, sorusuna "evet," demek de pek mümkün değildir; zira en çok kullandığımız kelime türü ne fiil, ne sıfat ne de isimler, aksine "oh!", "ah!", "vah!", "tuh!" ve Almancadan transfer ettiğimiz "jaa!" ya da "jeah!.." Televizyondaki dizi ya da futbol maçı sona erdiğinde derneklerimizin değerli üyeleri yarım saat kadar seyrettikleri konu hakkında % 50'si belden aşağı kelimelerle değerlendirme konuşmaları yaparlar ve ertesi hafta bir başka dizi ya da futbol maçını seyretmek üzere vedalaşırlar. Bu kategoriye giren derneklerimizi "Çay Demlenen Dernekler" adı altında toplayabiliriz. Kirası ucuz, oturma ve büro alanlarına uzak, genellikle sanayi bölgelerinde eski bir atölyeden bozulup bölünmüş mekânlardır.
Bir de "Meyve Suyu ve Kurabiye" derneklerimiz vardır ki, bunlar yukarıda tarif edildiği biçimde "ilgi ve etkinlik" anlamında "diaspora" derneği kategorisine alınmaya daha yakın görünürler; zaten ismleri de öyle avamî değidir; ya "konsey" ya da "kongre, vakıf, forum" gibi entel isimler takınırlar, hatta başlarına "dünya, avrupa" gibi kendilerini daha da "güçlü" gösterecek mesir macunu tarzında ünvanlar eklerler. Genellikle iyi bir semtte, şirin bir apartman katında yer tutarlar; üstelik maaşlı özel sekreterleri, danışmanları, araştırma görevlileri, basın ve halkla ilişkiler elemanları vardır; vardır da, şöyle yakından incelendiklerinde bu muhteşem döşenmiş "ofislere" ayda toplam üç-beş –belki altı!- kişinin ancak uğradığı görülür; aidat bile ödemeleri gerekmeyen üyeler kâğıt üzerindedirler, zaten arzulanan da budur. Bu tür eksan/trick oluşumlarda, tüzükte yazılı olmayan asıl amaç, yukarıda bir yerlerde birşeyler için didinenlere "şahaneyiz, muhteşemiz, dalga dalga geliyoruz, süpürüyoruz, şampiyonluğa yürüyoruz," mesajları "vermek" esas olduğu için en çok sevilen üyeler etliye, sütlüye karışmayan, çağrılınca bir gölge gibi gelip "hadi alkışlayın," dendiğinde şakşaklayanlardır.
Elbette yasalar gereği bu tür "dia-spor" oluşumların da genel kurul yapmaları, bir yönetim oluşturmaları kaçınılmazdır; ancak yönetime getirilenlerin ismi ister "yönetim kurulu üyesi," isterse "icra heyeti azası, uygulayıcı sekreterya, vorstandsmitglied, member of directionship" olsun, onlara pek fazla iş düşmez; düşen iş de senede, hatta iki senede bir "big boss" şöyle bir görüneceği zaman fazla öne çıkmadan "loş karanlığa sırtını dayayan kuru kalabalık rolü" verilen diğer üyelerin arasına karışıp "muhteşem ilgi" fotoğrafını çeşitlendirmektir.
Belki burada akla şöyle bir soru gelebilir; hangi aklı evvel kalkar da böyle bir oluşumu finanse eder; bu sorunun cevabını şu para sesini de yansıtsın diye eğip büktüğüm –gene Almancadan aşırdığım- "tri-n-ck" kelimesinde bulabilirsiniz. (Özel İzahlı Lügat: Almanlar, bizim gözboyama, kandırma, uyutma, halletme kelimelerini söylemekte zorluk çektikleri için bütün bunların yerine "trick" diyorlar.) İkinci soru, "ne gerek var?" olabilir. Bunun cevabını da kendimizden verebiliriz: Anamızdan çıplak doğup kefenle toprağa döneceğimiz halde nedir o gardroplar dolusu elbiseler edinmemizin sebebi?
Hem sanılmasın ki bu tür Dia-Spor'cular gerçekten avuç dolusu paralar harcarlar. (1. kare: Adam üç arkadaşıyla kalabalık bir müşteri grubuna sahip bir lokantada yemek yemektedir. 2. kare: Adamın basın danışmanı elinde fotoğraf makinası kapının ağzında belirir.3. kare: Adam ayağa kalkar, yağlı ellerini beyaz peçeteye silerkennnn... basın danışmanı deklanşöre basar. İki gün sonra zaten haber sıkıntısı çeken gazetelerin Avrupa baskılarında bir fotoğraf ve altında bir yazı: "Filanca Büyüğümüz basın mensuplarına verdiği yemekte Türkiye'nin Avrupa Birliği perspektiflerini anlatırken... (Beyaz peçeteyi adama kâğıt diye işte böyle yuttururlar(!).
Yeniden bizim biçimlendirdiğimiz "diaspora" kavramını izleyelim: Gerçekten samimi insanların didinişleriyle ayakta duran ve gerçekten toplumsal amaçlar güden derneklerimizi bir tarafta tutarak öteki "Dia-Spor' kuruluşlarının sadece magazin, asparagas haber, iyi ilişkilerden (!) kaynaklanan vitrinci çalışmalarının izini sürdüğümüzde ortaya çıkan manzara adamı çileden çıkarmaya yeter. Basın-yayın organlarında arşivler dolduracak kadar bol haber ve demeçlerinden herhangi birinin doğru olması için dua etmeye niyetlenseniz, başınızı secdeden kaldırma şansınız bile olmaz; ama olan, bu kuru-gürültüye, bu asparagas haberlere inanıp milletinizin geleceği için çalışan birilerinin var olduğunu düşünen sizlere olur. Bir çoğumuz küpü küp üstüne dizerek "show" yapan bu tür "tri-n-ck'çileri tanıdığımız halde, susmaya devam etmekle, hatta dolaylı biçimde yardım etmekle bu milletin sadece umutlarıyla oynanmasına izin vermekle kalmıyoruz, aklının karışıp hata üstüne hata yapmasına da yol açıyoruz.
Artık dobra dobra konuşma, eğilip bükülmektense kırılıp parçalanmaya razı olma zamanıdır; dia'cıları, resimcileri, show'cuları bir kenara itip yanlıştan, hatadan korkmadan harekete geçme zamanıdır. "Biz, biziz!", demenin zamanıdır.
