1937 İspanya içsavaşı esnasında, Alman pilotları Bask bölgesinin şirin kenti Guernica`yı bomba yağmuruna tutarlar. Kent bombalanmış ve 1.600`den fazla insan ölmüştür. Bu iğrenç eylem dünyada sivillerin bombalandığı ilk eylemdir.  Bu barbarlık bütün dünya insanlığını sarsmış, kübist ressam Pablo Picasso`yu müthiş etkilemiştir. Olayların gerçekleştiği sırada Picasso Paris`te oturuyordu, fakat İspanyol olduğu için, bu acımasızlık onun ruh hali ve sanatını etkileyecekti.  Bunun üzerine «Guernica» tablosunu yapmaya karar verdi. Sanrılı ve karanlık bir karabasanın kübist temsili olan bu tablo savaşın acımasızlığı ve savaşın sonuçlarının evrensel bir simgesi olacaktı.

*** 

Ressam bu tabloda çok özel bir stil deneyecekti. Tablolarının birçoğunda çeşitli renkler kullanma alışkanlığı olan Picasso, Guernica tablosunda sadece iki renk kullanacaktı : Siyah ve beyaz.  Bu stil tercihiyle, ressamın derdi herşeyden önce İspanyol kurbanlar üzerinde yoğunlaşmaktı. Bu karanlık renklerin benzerlerini o dönemin İspanyol gazetelerindeki savaş fotoğraflarında da bulmak mümkündü. Tabloda yerde yatan rahatsızlık verici bir kadın, bir de ölü bebeğini tutan ve haykırdığı sanılan başka bir kadın görüyoruz. Yansıyan ifade o denli güçlü ki, sanki acı çığlıklarını duyar gibi oluyor insan. Bütün insan şekilleri soyut olarak çizilmiş, vücutlar garip şekiller sunuyor. Ve bir de tablonun sağ tarafında başka bir kadın var; yanmakta olan bir evde mahsur kalmışa benziyor. Tablonun ortasında kişneyen bir at dikkat çekiyor. Bu atın ihanete uğrayan İspanya`nın masumiyetinin resmi olduğu söyleniyor; o acı çekmekte olan İspanya cumhuriyetini temsil ediyormuş. Boğa ise İspanya`yı veya Franco`nun kendisini simgeliyor belki de. Atın sağında elinde fener tutan kadın ise Picasso`nun bu olayın vahşetini göstermek isteyen Picasso`yu simgeliyor. Atın üzerindeki ampul de aynı şeyi simgeliyor olabilir. 

***

Şu anlamlı anekdot anlatılır. Beni de çok etkileyen. Picasso Guernica tablosunun bir röprodüksiyonunu bir nazi generaline gösterir. General «Bunu siz mi yaptınız?» diye sorar. Picasso «Hayır, siz yaptınız» diyerek yanıtlar.  Picasso`nun ve insanların çoğunluğunun nazi Almanlara karşı duyduğu husumet Guernica tablosundan fışkırır adeta. Bu tablo sadece İspanya içsavaşında yaşanan acı olayları değil, aynı zamanda kübist hareketin bellibaşlı ögelerini de sergiliyor. Picasso bu sanat akımının kurucularından biriydi. Kübizm Gauguinci fovizme karşıydı, ve cisimleri geometrik alanlar içinde betimliyordu. Bu özelliği Guernica tablosundaki insan şekillerinde görmek mümkün : Her vücudun çizgileri esnek, yuvarlak ve doğal olma yerine sert ve doğru. Bu akımın başka bir özelliği de aynı objeyi değişik açılardan göstermek. Bu tablo kübizmi derinden etkileyecektir. Ekspresyonizmin gelişmesini de. Guernica seyredenlere değişik duygular ve heyecanlar yaşatan bir tablo. Hayvanların ve İspanyol halkının yaşadığı yoğun heyecanları bizlere hissettirerek.

***

İnsan başkalarının çektiği acıları hissederek bi nebze de olsa yaşayabildiği oranda evrenselliğe ulaşabiliyor. Picasso`nun bu tablosu bizi savaşın içine o denli çekiyor ki, "bana ne yahu İspanyollardan" deme imkanınızın kalmadığınızı hissediyor ve insan olduğunuzu hatırlıyorsunuz. Sanat sayesinde. Nazım Hikmet`in "Japon Balıkçısı" şiirinde de olduğu gibi.

Yakup YURT©

Brüksel, 02 Haziran 2006

Umurbey-Gemlik, 07 Nisan 2015