Bundan bir yıl önce bazı analistleri dinlerken, acaba dogru mu söylüyorlar yoksa o kadar da olmaz filan derken petrol fiyatları tarihinin en düşük seviyelerine iniverdi.
Geçtigimiz Salı günü itibarıyla bir varil Brent petrol 36 dolar seviyesine indi. Şu an olarak da bir varil petrol bir varil şişe suyundan daha ucuz.
2015 yılının başından bu yana bir varil brent petrolün fiyatı yüzde 37 inmiş durumda. Geçtigimiz haftalarda petrol fiyatı 2008 krizinden bu yana en düşük seviyesine ulaşmıştı ve bu hafta Salı günü de nihayet bir varil Brent petrolün fiyatı 2004 yılından beri en düşük seviyesine ulaştı. Yani 36,04 Euro/Varil.
Petrol fiyatları neden bu kadar düştü?
Kısa bir cevap verecek olursak: petrolün bollugundan diyebiliriz fakat elbette biraz açıklama gerektirir.
Petrol üreten ülkeler aynı derecede petrol üretmeyi devam ediyor. Son OPEC toplantısında petrol üreten ülkeler karteli petrol üretiminde herhangi bir sınırlama koymamayı karar verdiler. Özellikle Sudi-Arabistan bu konuda dayatma yaptı. Petrol fiyatlarını aşagı yönlü tutarak piyasadaki payını korumak istiyor ve böylelikle yeni üreticilerin canını yakmak istiyor. Özellikle ABD’nin aleyhine bu iş.
ABD uzun zaman Arap petrolüne muhtaçtı. Yeni kaya petrolü arzı sonucunda artık ABD kendi petrol talebini kendi karşılıyor. Ve bu konuda son günlerde dış ülkelere bile perol ihracatı söz konusu.
Sudiler, fiyatları azami şekilde düşük tutarak yeni kaya petrolü üreticilerini acıtmak istiyorlar. ABD’de varil başına ortalama 60 doların altında bir fiyat kaya petrolü üreticileri için zarar analamına geliyor.
Tabiki Sudi-Arabistan bakılacak tek faktör degil. Son dönemlerde emtia piyasalarında (ticarete konu olan mallar) gerginlik artmakta. Iran’ın önümüzdeki yıl için kendisine konulan uluslarası ambargonun kalkması ve bu ülkenin de pastada kendi payını istemesi (petrol üretimini artırması okuyunuz) elbette petrol piyasasını daha da kızıştıracaktır. Böylelikle dünyada petrol arzı daha da artacak.
Eski fiyatlara dönüş var mı?
Saydıgımız üretim fazlalıgı nedenlerinden dolayı analistler önümüzdeki yıl için bir fiyat artışı beklemiyorlar. Örnegin son Sociètè General’in (iş bankası) petrol raporunda “There will be blood” diye bir özet yapılmıştı. Yani kan akacak diye tercüme edebiliriz bunu. Anlamında büyük bir petrol çekişmesinden bahsedilmekte. Hatta Goldman Sach’ın (başka bir ABD yatırım bankası) varil başına 20 dolarlara geri çekilme söz konusu.
Uluslararası Enerji ajansına göre dünyaca mevcut rezervler 3 milyar varil olarak açıklanmakta. Bu rakam dünyada bir ayda çıkarılan toplam petrol ile eşittir. Dünya ekonomisinde bir türlü tam gaz alamamasından dolayı petrole talep düşük seviyede kalıyor.
Eger ekonomi analistlerinin 2016 yılı beklentilerini bakacak olursak bu konuya fazla bir degişiklik gelmeyecek. Bunun yanında tarihin en ılımlı kışının da yaşanması ayrı bir etken. Hemen dışarıya çıktıgımızda hava derecelerinin gidişatından anlarız neden fazla yakıt yakılmadıgını.
Ömer YUMLU
Finansal-Ekonomist